Een van de grootste moerassen ter wereld in West-Nieuw-Guinea is de thuisbasis van een oude bevolkingsgroep, de Asmat. Omringd door rijke vegetatie en vele rivieren staan de Asmat bekend om hun indrukwekkende houtsnijwerk en bijbehorende rituelen. Elke houten creatie vertelt een verhaal over hun rijke cultuur en diepe verbondenheid met de natuur. Misschien wel de meest opvallende uiting van Asmatkunst zijn de imposante bisjpalen. Deze intrigerende houten monumenten dienen niet alleen als meesterwerken van vakmanschap, maar ook als symbolen van de spirituele band met voorouders en de kracht van het bovennatuurlijke. Wat symboliseren bisjpalen precies, hoe worden ze gemaakt en wat zie je erop afgebeeld? We schreven een korte beschrijving van deze fascinerende houtsnijwerken.
Wat zie je?
Bisjpalen zijn metershoge houtsnijwerken. Ze hebben vaak lichte kleuren en zijn meestal beschilderd met witte kalk en rode oker. Bovenaan de paal is een vlagvormig uitsteeksel te zien. De paal bestaat uit verschillende menselijke figuren die op elkaar zijn geplaatst. Soms zijn de menselijke figuren rechtop geplaatst en - in sommige gevallen - achterstevoren of ondersteboven. Het uitsteeksel bovenaan stelt de fallus voor, dit deel wordt ook wel tsjémen genoemd. Het bevat vaak kleinere menselijke figuren en maakt gebruik van herhaalde motieven. De open stijl van houtsnijwerk wordt ook ajour genoemd.
Hoe worden ze gemaakt?
Bisjpalen worden gemaakt door het Asmat-volk. De Asmat zijn bekende houtsnijders in het Pacifische gebied. Houtsnijwerk voor ceremonies en rituelen wordt door de Asmat als een eervolle taak beschouwd. Het wordt uitgevoerd door zogenaamde wow-ipits, meester-houtsnijders.[1] De bisjpalen zijn gemaakt van mangrovebomen zoals wilde nootmuskaatbomen.[2] De uitsteeksels aan de bovenkant zijn de plankwortels van de boom. Het is dus eigenlijk de stam van de boom op zijn kop.
Wat is de symboliek achter de bisjpalen?
Asmat betekent ook wel houtvolk. In de oorsprongsmythe van de Asmat werden mensen uit hout geschapen, wat de diepe verbondenheid met de natuur en het spirituele in hun culturele identiteit benadrukt.[3] In deze fascinerende oorsprongsmythe bracht de schepper Fumeripitsj een houten figuur tot leven.[4] Nadat deze figuur tot leven was gebracht, hakte hij zichzelf in stukken en uit elk stuk werd een mens geschapen.
De Asmat eren hun voorouders elk jaar tijdens het bisjfestival. Het bisjfestival is een uitgebreid ritueel dat weken tot maanden kan duren. Tijdens zo'n festival wordt er gezongen en gedanst en vinden er verschillende ceremonies plaats. Centraal staat het snijden van de bisjpaal, die ook wel voorouderpaal of geestenpaal wordt genoemd.[5] De menselijke figuren staan voor de personen in hun gemeenschap die dat jaar zijn overleden. Het woord bisj is afgeleid van mbi, wat geest of spook van de doden betekent. De voltooiing van de palen markeert het einde van het festival.
De bisjpalen die tijdens het festival worden gemaakt, zijn bedoeld om de geesten van overleden familieleden te eren en te herdenken. De palen dienen als verbinding tussen de levenden en de doden. Het rituele festival is ook bedoeld om ervoor te zorgen dat de doden naar het hiernamaals (Safan) kunnen reizen, zodat hun geesten niet over de aarde blijven zwerven.
In het traditionele wereldbeeld van de Asmat is er een evenwicht tussen leven en dood. Door de doden te vieren, verwelkomen ze ook nieuw leven. Dit wordt het continuïteitsprincipe genoemd. Deze filosofie rond levenskracht speelt een grote rol in het wereldbeeld van de Asmat.[6] De fallus op de top van de paal symboliseert vruchtbaarheid en de hoop op nieuw leven om het evenwicht te herstellen. Het symboliseert ook vruchtbaarheid in termen van voeding. Dit wordt ook praktisch weerspiegeld in het feit dat de Asmat na de laatste nacht van het bisjfestival de palen achterlaten in de sagopalmbossen, waar ze vergaan en een bovennatuurlijke voedingsbodem vormen.[7] De sagopalmbossen zijn de belangrijkste voedselbron voor de Asmat.
De twee bisjpalen van Rootz Gallery. De linker is inmiddels verkocht.
De bisjpalen van Rootz Gallery
Oorspronkelijk werden de palen na het bisj-festival in het bos achtergelaten waar ze werden teruggegeven aan de aarde. Vlak na de Tweede Wereldoorlog begonnen missionarissen en musea de palen echter te verzamelen.[8] Rootz Gallery heeft zes bisjpalen in haar collectie gehad, waarvan er momenteel nog één over is. Deze komt uit de collectie van de heer Fons Schobbers. Fons Schobbers maakte in de jaren 1990 de reis van Nederland naar Papoea met een groot schip. Hij was gefascineerd door de Asmat en hun culturele erfgoed. Vanaf het schip voer hij met kleinere bootjes het gebied van de Asmat in en kocht in goed overleg met de Asmat en tegen een eerlijke prijs een grote hoeveelheid spullen.
Aanbevolen literatuur
- Rockefeller, Michael Clark. The Asmat of New Guinea: The Journal of Michael Clark Rockefeller, edited by Adrianus Alexander Gerbrands. New York: Museum of Primitive Art, 1967.
- Kuruwaip, Abraham. "The Asmat Bis Pole: Its Background and Meaning." In An Asmat Sketch Book, edited by Frank A. Trenkenschuh. Vol. vol. 4. Honolulu: University of Hawaii Press, 1974, pp. 5–32, 8–9, 10, 11, 18, 19, 20.
- Konrad, Gunter, Ursula Konrad, and Tobias Schneebaum. Asmat: Life with the Ancestors: Stone Age Woodcarvers in our Time. Glashütten: F. Brückner, 1981.
- Schneebaum, Tobias. Asmat Images from the Collection of the Asmat Museum of Culture and Progress. Agats, Indonesia: Asmat Museum of Culture and Progress, Agats, Papua Province, 1985.
- Schneebaum, Tobias. Embodied Spirits: Ritual Carvings of the Asmat. Salem, Mass.: Peabody Museum of Salem, 1990, p. 70.
- Smidt, Dirk A.M., ed. Asmat Art: Woodcarvings of Southwest New Guinea. Leiden: Rijksmuseum voor Volkenkunde, 1993.
- Konrad, Gunter, and Ursula Konrad, eds. Asmat: Myth and Ritual: The Inspiration of Art. Venice: Erizzo Editrice, 1996.
____________
[1] Een boek over dit specifieke onderwerp: Adrian A. Gerbrands, Wow-Ipits: Eight Asmat Woodcarvers of New Guinea (Den Haag: Mouton and Co., 1967).
[2] Pauline van der Zee, Bisj-palen: Een woud van magische beelden, (Amsterdam: KIT Publishers, 2007), 21.
[3] Tobias Schneebaum, Asmat Images: From the Collection of the Asmat Museum of Culture and Progress (Agats: Asmat Museum of Culture and Progress, 1985), 9.
[4] Ibid., 33.
[5] Pauline van der Zee, Bisj-palen: Een woud van magische beelden, (Amsterdam: KIT Publishers, 2007), 17.
[6] Pauline van der Zee, Bisj-palen: Een woud van magische beelden, (Amsterdam: KIT Publishers, 2007), 18.
[7] Metropolitan Museum, “Bis Pole,“ https://www.metmuseum.org/art/collection/search/313830.
[8] Dirk A.M. Smidt, Asmat Art: Woodcarvings of Southwest New Guinea (Clarendon, Vermond (VS): Tuttle Publishing, 2012), 24.